Elke keer dat ik nog ‘s op zo'n lome uitwaaitocht doorheen “de Oosthoek die de mijne is” in Sluis terechtkom, ga ik hem groeten.
Onze Johan Hendrik, alias ‘de dikke’ van Dale. Naamgever van. Hij, of toch zijn borstbeeld, staat er nog steeds. Daar op het Walplein, met de rug naar het water. En begin januari uitkijkend op het plein mét een toren achtergebleven kerst- en nieuwjaarspakketten. Zijn ouders kwamen, op de vlucht voor een pokkenepidemie in het Meetjesland, omstreeks 1820 vanuit Eeklo in Sluis terecht. Volgens andere bronnen hadden echter de Belgische opstand en de afkomst van moeder van Dale daar veel meer mee te maken. Johan Hendrik, hoofdonderwijzer, taalwerker en onbezoldigd stadsarchivaris van Sluis, geboren in 1828 stierf in 1872 aan de pokken. Amper 44 jaar oud. Over zijn 'levenswerk' of toch het precisiewerk én goudmijn én instrument waaraan hij zijn naam gaf, liet hij weten:
"Het schrijven van een Woordenboek is een ondankbaar, een verdrietig werk. Is er veel, dat men heeft opgenomen of verbeterd, er is nog veel meer, dat men vergeten heeft, dat de aandacht ontsnapt is en alzoo onverbeterd is gebleven. Verzekerde mij een mijner letterkundige vrienden, dat hij, die zijn vader en moeder vermoord heeft, nog te goed was om een Woordenboek te schrijven, ik heb mijzelven vaak twijfelmoedig de vraag gedaan, of hij wel volkomen ongelijk had."
Ik heb "Een leven in woorden", de biografie over van Dale uit 2003 van de hand van Jo van Driel niet gelezen. Hoewel de tijd om te lezen met ouder te worden bij mij eerder lijkt te slinken dan omgekeerd moet ik dat misschien toch nog ’s doen. Voor ik daar aan begin is het goed om niet uit het oog te verliezen dat het standaardwerk van workaholic van Dale er wellicht niet eens zou geweest zijn zonder ene Jan Manhave die het werk van van Dale na zijn dood heeft voortgezet. Voor die Jan Manhave is evenwel voor zover ik weet nergens ter wereld een standbeeld opgetrokken. Nochtans zou mijn grote vriend “de dikke van Dale” zonder hem, en ook zonder die andere taalwerkers I.M. en N.S. Calish, niet veel meer geweest zijn dan een man die een half woordenboek samenstelde en daarmee blijvend gedoemd om tot het rijk van de grote vergetelheid te behoren. Zo zie je maar. Ook relativiteit is een woord dat in van Dale staat! (Hier volgt een smiley!)
Extern:
J.H. van Dale bij Zeeuwse Ankers
Wikipedia over J.H. van Dale
Ronny De Schepper - Dagelijks iets degelijks n.a.v. van Dale
Ewoud Sanders in NRC: Maker van een half woordenboek
Tijdschriftenbank Zeeland
Het groot woordenboek van de Nederlandse Taal - Actuele site
Noot: Wel jammer dat dat hilarische "Wat als de dikke van dale een dikke klootzak was?"-filmpje niet meer op YouTube voorhanden is!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten