achterblijven.
En jawel hoor Cusk had mij al van bij het begin van boek 1 (Contouren) op een wonderlijke manier te pakken! Waar ze mij maar wou hebben. Geboeid en wel! En dat ondanks het frappant ontbreken van enige rechtlijnige verhaallijn. In de drie boeken van ’Outline’ steekt inderdaad nauwelijks verhaal en vanwege hun introspectieve aard en allesbehalve spectaculaire inhoud kun je het drietal bezwaarlijk ‘page-turners’ noemen. En toch… toch sorteren ze hetzelfde effect.
In Contouren treedt de bijna anoniem blijvende schrijfster Faye aan. Ze vliegt van Londen naar Athene om er als gastdocent een schrijfcursus te geven. Ze is gescheiden en heeft twee kinderen. Veel meer zul je over haar niet vernemen. In boek 2 (Transit) vinden we Faye terug terwijl ze in Londen een appartement heeft gekocht en dat gaat renoveren. Kudos (“roem en eerbetuigingen”, boek 3) begint opnieuw, zoals in Contouren met een vliegtuigreis. Dit keer is Faye onderweg naar Europa om interviews te geven over haar nieuwe boek. Een onbekende passagier naast haar vertelt over de nacht waarin hij zijn hond moest begraven… Het is, net als in de andere boeken, het begin van een weefsel – een fresco bijna - aan uitwaaierende verhalen die een beeld schetsen hoe we er met zijn allen in de eerste decennia van deze nieuwste eeuw aan toe zijn.
Cusk heeft het via een pak ‘nevenfiguren’ over de zaken die er werkelijk toe doen. Ze spreekt met mensen en laat hen, zoals het op de cover van Kudos wordt vermeld, verhalen vertellen over familie, politiek, vervreemding, kunst, literatuur, liefde, over plezier en verdriet en over gerechtigheid en onrecht. Waar is onze identiteit gebleven? Wie zijn wij? Wat verwachten we? Waar gaan we heen? Cusk slaagt er wonderwel in om in haar schijnbaar ‘banaal en dagdagelijks’ proza een spanningsboog op te trekken tussen het eigenlijke leven en de manier waarop wij er over vertellen.
Eigenlijk dwingt de schrijfster die geboren is in Canada (°1967) en opgroeide in Amerika en Engeland, ons ertoe om zelf haar verhalen met onze eigen ervaringen in en aan te vullen. De ‘Outline’-trilogie is een eerbetoon aan de veelvertakte en gelaagde werkelijkheid die veel verder gaat dan de rechtlijnigheid van verhalen “die we normaal in boeken lezen”. Nog ’s blijkt hoezeer de stijl van een schrijver het verschil maakt en niet de inhoud. Wat Cusk doet – als Verteller zonder Verhaal - is zondermeer knap. Het hoeft niet te verbazen dat Rachel Cusk ondertussen beschouwd wordt als “een van dé vrouwelijke stemmen van haar generatie”. “Traditionele fictie past niet meer bij onze gebroken levens en doen alsof dat wel zo is, staat gelijk aan de boel belazeren” liet ze ergens optekenen in een interview met Christophe Van Gerrewey.
Met deze trilogie heeft Rachel Cusk, wat mij betreft, haar prominente plaats in het internationale literaire landschap voorgoed ingenomen. Landschap mét Rachel!
Toch ook nog ’s zeggen dat de drie boeken uit de trilogie best afzonderlijk te lezen zijn. Je hoeft de chronologie waarin ze geschreven zijn niet te volgen. Prettig bij de Nederlandse vertalingen die zijn uitgegeven bij de Bezige Bij zijn zeker ook de covers die gebaseerd zijn op foto’s die, wellicht niet toevallig, gekozen zijn uit het fotografisch werk van Man Ray.
Mijn persoonlijke Cusk-inhaalbeweging is met het lezen van deze trilogie helemaal ingezet. Ik ben zeker dat ik, als de tijd mij gegeven wordt, nog meer dingen van Rachel Cusk ga lezen. Ook haar controversiële en voor sommigen ‘feministische’ boeken over het moederschap (‘In het land van de moeders’) als Aftermath (‘Nasleep’, over haar echtscheiding) staan intussen ook op het leeslijstje. Misschien brengt een volgende reeks hondsdagen wel soelaas.
(‘De man met de leesbril’, Paul Rigolle, vrijdag 21/8/2020)
Hieronder plaats ik ter illustratie van de stijl van Rachel Cusk nog drie wat willekeurig gekozen fragmenten:
En omdat ik er zo in was opgegaan, had ik inderdaad niet doorgehad dat Panayiotis van onze ontmoeting vertrok met het gevoel dat zijn leven een mislukking was, net zomin als een berg doorheeft dat een bergbeklimmer een misstap maakt en in het ravijn stort. Ik zei dat het leven me soms voorkwam als een reeks afstraffingen voor dat soort momenten van achteloosheid: alsof je lot bepaald wordt door wat je niet aanvoelt of invoelt, en juist de dingen die je ontgaan of waaraan je geen aandacht aan schenkt je tot inzicht dwingen. (Contouren, p82)
“Hier hoefde je niet altijd en eeuwig uit te leggen waar je mee bezig was: een stad was een ontcijferbare interface, een soort lexicon van het menselijk gedrag waarmee het geheim van het ik al voor de helft werd gedecodeerd, zodat je door middel van een soort snelschrift adequaat kon communiceren. Waar ik eerst woonde, op het platteland, stond ieder individu op unieke, vaak onbegrijpelijke wijze voor zijn eigen handelingen en bedoelingen.” (Transit)
"Het oorspronkelijke recept van dat (Eccles-)taartje, zei men, was bedacht door nonnen die zulke grote hoeveelheden eiwitten gebruikten voor het stijven van hun habijten dat ze een nuttige bestemming moesten bedenken voor al die dooers. Een klooster was zeker niet de aangewezen plek om naar moederlijkheid te speuren, en hij had zich zelfs afgevraagd of dat taartje van de nonnen, waaraan de inwoners van dit land – vooral de mannen – min of meer verslaafd waren, iets zei over hoe men hier tegenover vrouwen stond. Als hij aan die habijten dacht, zo stijf en wit en ongerept, leken die gewaden hem te wijzen op seksloosheid en een leven zonder mannen. Het zoete taartje, waarmee de hongerige mannenmond werd gepaaid en afgeleid, was misschien niets minder dan de vrouwelijkheid die de nonnen hadden afgelegd en als het ware apart op een presenteerblaadje aanboden: een manier om de wereld op afstand te houden én een teken, mocht hij graag denken, van de staat van geluk die dat meebracht, want hij geloofde niet dat iets wat in smart en zelfverloochening was gemaakt zo verrukkelijk kon smaken.” (Kudos, p111-112)
Rachel Cusk: Contouren, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016, 207 p. ISBN 9789023442943. Vertaling van Outline door Caroline Meijer en Lette Vos.
Rachel Cusk: Transit, De Bezige Bij, Amsterdam, 2016, 219 p. ISBN 9789023417804. Vertaling van Transit door Marijke Versluys.
Rachel Cusk: Kudos, De Bezige Bij, Amsterdam, 2018, 207 p. ISBN 9789403132402. Vertaling van Kudos door Marijke Versluys.
Extern:
Wikipedia-pagina Rachel Cusk (E)
Wikipedia-pagina Rachel Cusk (Nl)
Rachel Cusk bij de Bezige Bij
Pascal Cornet over Contouren
Christophe van Gerrewey in de Groene
Een oceaan voor jezelf. Over Kudos bij De Reactor
Het huis van Rachel Cusk bij The Modern House
Geen opmerkingen:
Een reactie posten